به طور کلی کاربردپذیری و یا Usability یک شاخص برای سنجش میزان سهولت کاربری یک ابزار میباشد و این شاخص به تعریف سازمان بینالمللی استاندارد سازی ، یعنی میزانی که یک محصول میتواند توسط کاربران برای رسیدن به هدفی معین ، مورد استفاده قرار بگیرد و در حین استفاده، ضمن داشتن اثربخشی و کارایی، رضایت کاربر را نیز تأمین نماید .
تا به اینجا دانستیم که کاربردپذیری به چه معناست و معیار سنجش کاربردپذیری چه چیزی میباشد ، اما به جهت شفافیت بیشتر این معقوله در ادامه مطلب میخواهم به سراغ معیار های کاربردپذیری بروم که با رعایت آنها در نهایت محصولی کاربردپذیر خواهیم داشت .
امکانات (Utility)
این معیار نشان میدهد که یک محصول، چه قابلیتهای عملیاتی مناسبی را فراهم میکند تا کاربران بتوانند آنچه را که میخواهند، انجام دهند و یا به آنچه که نیاز دارند، دست پیدا کنند. یک محصول خوب، باید امکانات متنوعی را برای سادهکردن و تسریع انجام عملیاتها به روشی که کاربر میپسندد فراهم کند. مثلاً برخی نرمافزارها به میانبرهایی مجهز هستند که انجام یک عملیات طولانی را سادهتر میکنند.
کارآیی (Efficiency)
کارآیی به کیفیت عملکرد محصول در زمان استفاده، و قابلیتهای آن برای افزایش بهرهوری اشاره میکند و نشان میدهد که یک محصول، چقدر به کاربران کمک میکند تا عملیات مورد نظرش را به انجام برساند.
کارآمدی یا اثربخشی (Effectiveness)
این معیار نشان دهنده میزان اثربخشی محصول میباشد که به توانایی محصول در برآوردهکردن نیازهای کاربر اشاره میکند.
آموزشپذیری (Learn ability)
آموزشپذیری نشان میدهد که آموختن نحوه استفاده از محصول و یا سیستم، چقدر آسان است.
یادآوردپذیری (Memorability)
این معیار نشان میدهد که به خاطرآوردن نحوه استفاده از یک محصول و یا سیستم ، چقدر آسان است .
ایمنی (Safety)
از دیگر معیار های کاربردپذیری میتوان به ایمنی اشاره کرد که نشان میدهد که یک محصول، چگونه از کاربران در مقابل شرایط خطرناک و ناخواسته، محافظت میکند. یک محصول خوب، باید از کاربر در برابر عوامل خارجی خطرناک ، یا انجام اعمال ناخواسته به طور اتفاقی، محافظت کرده و در صورت امکان، به قابلیتهای Undo,Recovery,Restore نیز مجهز باشد.
در بالا به ۶ معیار اصلی سنجش میزان کاربردپذیری پرداخته شد که این معیار ها را میتوان اهداف کاربردپذیری نیز عنوان کرد ، چرا که تولیدکنندگان و توسعهدهندگان به دنبال ایجاد و ارائه محصولات کاربردپذیر هستند .
سنجش کاربردپذیری
معمولاً اهداف و یا معیارهای کاربردپذیری در قالب پرسش مطرح میشوند تا جنبههای مختلف یک محصول و یا سیستم ، مورد ارزیابی قرار بگیرد. برای نمونه، پرسش «چه مدت طول میکشد تا کاربر، نحوه استفاده از قابلیتهای اولیه این سیستم ثبت نام را یاد بگیرد؟» که این پرسش هدف و یا معیار «آموزشپذیری» را مورد ارزیابی قرار میدهد.